Voor u ligt de jaarrekening 2019. Met deze jaarrekening legt het college van burgemeester en wethouders verantwoording af over de behaalde resultaten en de besteding van de middelen.
2019 stond vooral in het teken van het aanpakken van de sombere financiële situatie van onze gemeente. Deze situatie werd onder andere veroorzaakt door onvoorziene tegenvallers vanuit het gemeentefonds en de systematiek die daarmee samenhangt. Daarnaast zorgde het stijgend aantal cliënten in het Sociaal Domein voor een groot verschil tussen de van het Rijk ontvangen bijdrage en de daadwerkelijke kosten voor Wmo en de Jeugdzorg. Ter verduidelijking, in het laatste kwartaal van 2019 kregen er circa 70 meer jeugdigen jeugdzorg ten opzichte van het laatste kwartaal van 2018. Daarentegen zijn er wel incidentele voordelen gerealiseerd zoals een uitkering uit de regionale risicodeling Jeugd (406.000) en is een aanvraag voor incidentele compensatie voor voogdij en 18+ kinderen aangevraagd en toegekend. In 2020 ontvangen we uit deze regeling een compensatie van € 1.400.000.
Duurzaam financieel gezond vraagt scherpe keuzes
Om de begroting 2019 sluitend te maken is in 2018 al aan aantal ombuigingsmaatregelen genomen (spoor 2). In de eerste helft van 2019 kregen we te maken met een nog grotere opgave om ook de begroting 2020 sluitend te kunnen maken. We startten een proces om nog meer ombuigingen te realiseren (spoor 3). De consultatie liet zien dat onze inwoners erg betrokken zijn bij de gemeente en gaf inzicht in hun gevoelens en voorkeuren bij deze moeilijke keuzes. Het gesprek bracht scherp in beeld dat er een dilemma is tussen enerzijds het op pijl houden van het voorzieningenniveau en anderzijds de verplichting van een sluitende begroting.
Spijtig genoeg zijn de vooruitzichten voor 2021 en volgende jaren niet veel beter. Het college heeft hier al met de fracties over gesproken en er is breed draagvlak om de begroting van 2021, mede als gevolg van de huidige corona-crisis, incidenteel sluitend te maken. Zodra het kan start het college een proces op om voor de begroting 2022 opnieuw keuzes te maken.
De moeilijke boodschap is dat het voorzieningenniveau van onze gemeente voortdurend onder druk staat. Er zijn meerdere oorzaken: achterblijvende structurele inkomsten vanuit het Gemeentefonds ter financiering van structurele uitgaven, de continue tekorten in het Sociaal Domein, het feit dat het Rijk wel incidenteel compenseert maar dat die bijdragen niet structureel zijn waardoor je er niet op kunt bouwen, diverse ontwikkelingen vanuit het Rijk (omgevingswet) en lokale opgaven waar we simpelweg niet aan ontkomen, zoals onderhoud van wegen.
Deze problematiek is en wordt door de raadsleden en het gemeentebestuur op verschillende manieren en bij verschillende organisaties onder de aandacht gebracht. Met name de gevolgen van de decentralisaties in het Sociaal Domein vonden veel weerklank bij andere gemeenten. Via de VNG is dit landelijk hoog op de politieke agenda terecht gekomen en ook in de landelijke media was hier aandacht voor.
Over de voortgang op de verschillende ombuigingen rapporteert het college op twee momenten in de reguliere P&C cyclus; bij de kadernota en bij de begroting. De meest actuele rapportage is terug te lezen in de bijlage bij de kaderbrief 2021-2024.
Stappen gezet
Gelukkig heeft 2019 niet alleen in het teken gestaan van het sluitend krijgen van de begroting. Want hoewel de gemeentelijke organisatie relatief klein en compact is, de krapte op de arbeidsmarkt maakt dat er hier en daar gaten vallen in de bezetting en we op onderdelen liever meer hadden gerealiseerd dan mogelijk was, zijn er met veel inzet en enthousiasme toch een aantal mooie stappen gezet en mijlpalen bereikt. We willen er onderstaand graag een paar uitlichten.
Taskforce Sociaal Domein:
Om op lokaal niveau grip te krijgen op de gevolgen van decentralisaties en om de transformatie te versnellen, is een taskforce Sociaal Domein ingezet met acht deelprojecten. Mede door de inzet van deze taskforce heeft de gemeente een succesvol beroep gedaan op de al eerder genoemde compensatieregeling. Deze wordt in 2020 uitgekeerd waardoor het tekort, dat in 2019 verder toenam, naar verwachting in belangrijke mate kan worden teruggedrongen. Daarnaast zijn diverse projecten opgestart, zoals de praktijkondersteuner jeugd bij de huisartsen en de lichte opvoedondersteuning bij de Sociale Dorpsteams. Met deze projecten is het mogelijk om lokaal te sturen op het leveren van meer passende zorg en ondersteuning en om snel meer grip te krijgen op de uitgaven. Vanuit deze gedachte worden ook in 2020 de acties en werkzaamheden van de taskforce Sociaal Domein voortgezet.
En verder:
De aanbesteding Essentiële functies is in 2019 in U16-verband afgerond, met als resultaat de gunning aan Yeph. Deze zorg is belangrijk voor een kleine groep kinderen en gezinnen met complexe problemen waarbij de veiligheid en/of de ontwikkeling in gevaar is. Dit betrof in 2019 bijna 235 kinderen en jongeren uit de U16. De opdracht aan Yeph kent een inhoudelijke insteek om deze zeer specialistische zorg te vernieuwen en nog meer op maat organiseren. Ook willen we bereiken dat, waar mogelijk, de essentiële functies overbodig worden, zodat kinderen in een gezin op kunnen groeien en niet in een instelling of een kliniek hoeven te verblijven.
In Amerongen is het rioolstelsel aangepast, waardoor er minder wateroverlast ontstaat na een forse regenbui.
Ook is er een enorme stap gezet in de herinrichting en herontwikkeling van het stationsgebied Driebergen-Zeist: inmiddels bijna af en als zodanig een prachtige entree naar de gemeente.
Daarnaast is er veel werk verzet in voorbereiding op de invoering van de nieuwe omgevingswet.
Ook in samenwerking met andere gemeenten en inwoners zijn er stappen gezet: samen met de gemeente Renswoude, Rhenen, Veenendaal en Wijk bij Duurstede is er het gezamenlijk ‘Uitvoeringsprogramma Integraal Veiligheidsplan 2019-2020’ opgesteld en wordt er in Maarn samen met inwoners in co-creatie gewerkt aan het ontwerpen van nieuwe dorpsvoorzieningen.
Ook in de regio zijn we volop actief. In U10-verband is gewerkt aan het ontwikkelen van een Ruimtelijke Economische Programma en Perspectief voor de regio. We dragen daar mee bij aan de input voor trajecten zoals de Provinciale Omgevingsvisie en Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport en aan intensievere afstemming en samenwerking met de regio, bijvoorbeeld op het thema ‘Groen & Landschap’. Met hulp van de raad het verschil gemaakt waar het gaat om het verwerken van de PMD-afvalstroom: de verpakkingsindustrie wordt hier nu verantwoordelijk voor. En landelijk heeft de gemeente het nieuws gehaald, en lof gekregen van de minister, voor het opstellen van beleidsregels die ervoor zorgen dat brandweerlieden met voorrang een woning kunnen krijgen.
Ter verbetering van de interne bedrijfsvoering stond 2019 in het teken van de volgende activiteiten: een overstap naar een nieuw financieel systeem, het vernieuwen van de gemeentelijke website waarmee de online dienstverlening en informatievoorziening voor de inwoners is verbeterd, en de regionale aanbesteding van de eHRM tool, waarmee op een moderne en efficiëntere manier met personeelsgegevens is te werken.
Daarnaast is met hulp van de benchmark in kaart gebracht wat er nodig is voor een toekomstbestendige organisatie. De gemeente heeft een duidelijk beeld hiervan en ziet een aantal forse uitdagingen. Met name als het gaat om de optimale inzetbaarheid van de schaarse capaciteit en het welzijn van de medewerkers. Ondanks dat er geen financiële ruimte is voor investeringen, en er zelfs sprake is van een ombuiging op de organisatie, is er een plan opgesteld om de organisatie klaar te maken voor de toekomst.
Coronavirus (Covid-19)
Op het moment van opstellen van deze jaarrekening houdt het Coronavirus (Covid-19) de wereld in haar greep. In de landelijke aanpak van het virus ligt de focus op maatregelen om de volksgezondheid te beschermen en om de economische gevolgen van de intelligente lockdown zoveel mogelijk te beperken.
De gevolgen van deze crisis zijn zowel maatschappelijk als economisch ingrijpend. Hoewel de coronacrisis geen gevolgen heeft voor het resultaat of vermogen over 2019, is de verwachting dat deze er zeker zijn voor 2020 en wellicht ook voor de jaren daarna. Denk hierbij aan hogere uitgaven aan bijstandsuitkeringen en zorgkosten, lagere inkomsten uit toeristenbelasting, het niet kunnen voldoen aan de ombuigingen door vertraging in de realisatie en aan een slechter weerstandsvermogen. Hoe groot die effecten uiteindelijk voor onze gemeente zijn, is op dit moment nog onzeker en moeilijk te concretiseren. We houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en werken aan scenario’s om hierop zo goed mogelijk te anticiperen.
Tot slot
De jaarrekening is in april/mei 2020 geschreven. Waar het document gaat over het jaar 2019 leven we op het moment van schrijven van dit document in een heel andere tijd. In deze periode heeft iedereen zich enerzijds geprobeerd aan te passen aan de nieuwe omstandigheden en anderzijds doorgegaan met de werkzaamheden die er liggen. Dit vraagt veel inzet en energie. Daarom ook niet in de laatste plaats veel dank aan iedereen die mee heeft gewerkt bij de totstandkoming van deze jaarrekening in deze bijzondere omstandigheden.
